Als ik Guus geheten had: verhalen en gedichten

In mijn boekenkast vind je niet veel boeken als die van Inez van der Vaan (1996). Als ik Guus geheten had is een bundeling gedichten als eerbetoon aan Inez’ moeder die in november 2019 overleed aan kanker. De gedichten vertellen, afgewisseld met verhalen, over het ziekteproces van haar moeder en het verlies dat zij als dochter ervaarde. Met gedichten en verhalen reflecteert Inez op de band die ze met haar moeder had, de verschillende stadia van ziekte en van rouw. Bundels met gedichten vind je niet veel in mijn kast, boeken met persoonlijke verhalen over verlies en ziekte wel. Ik was dan ook zeer benieuwd naar wat een bijzondere bundel beloofde te zijn.

Kwetsbaar en open

Als ik Guus geheten had is opgedeeld in twee delen; het eerste deel beschrijft het jaar voordat Inez haar moeder komt te overlijden, het tweede deel gaat over het jaar na haar overlijden. Elk jaar bestaat weer uit verschillende seizoenen die afwisselend worden beschreven in verhalen en gedichten. Zowel de verhalen als de gedichten lezen gemakkelijk. Met korte zinnen en eenvoudig taalgebruik neemt Inez je als lezer mee in haar leven van toen. Ze omschrijft hoe haar moeder was, wat ze vond van haar soms ongezonde keuzes, het verdriet dat ze voelde bij de diagnose en de ziekenhuisbezoeken, maar ook hoe haar gewone leven “gewoon” doorging. Hoe ze probeerde te studeren, werkte, op en neer reisde tussen haar ouderlijk huis en haar studentenwoning, hoe ze zich verloor en verdoofde. De teksten en gedichten beschrijven mooie en moeilijke herinneringen. Kwetsbaar en open neemt de schrijfster je mee in wat twee intense jaren van ziekte, verdriet, verlies en (over)leven waren.

Herkenning

Het gedicht dat mij misschien wel het meest raakte en goed verwoordt hoe het voor een kind is als een ouder ongeneeslijk ziek is, is ‘Stem vol hoop’, over hoe je door een ziekte kunt missen hoe iemand was, hoe je onrustig voelt, hoe het naderende verlies je met verdriet omver zal slaan. Zelf werd mijn vader ongeneeslijk ziek toen ik een tiener was, hij overleed halverwege mijn twintiger jaren. Dit verhaal en de gedichten komen wat dat betreft dan ook heel dichtbij. Ik vond het intiem om een kijkje te krijgen in het rouwproces van iemand anders.

Op het verkeerde been

Ik moet eerlijk bekennen dat de omslag mij van tevoren wel enigszins op het verkeerde been had gezet. De afbeelding van een jonge vrouw, met in de spiegel het silhouet van een jongen, de titel die suggereert dat het beter was geweest om een man te zijn en de regenboogkleurige vlekken, deden mij bij aanvang vermoeden dat genderdiversiteit weleens een rol kon spelen in deze bundel. Pas aan het einde van het boek wordt kort uitgelegd waar de titel vandaan komt. Daarnaast spreekt de achterflap over een ‘complexe relatie’ tussen moeder en dochter. En ook daarvan had ik meer verwacht, meer willen voelen, maar naar mijn mening werd dat niet heel erg diepgaand uitgewerkt.

Bijzonder werk over ziekte en verlies

Maar ondanks deze kritische noten heb ik Als ik Guus geheten had ervaren als een bijzonder werk dat goed laat zien hoe het proces van ziekte, verlies en rouw verloopt, maar ook hoe persoonlijk dat is. Tijdens het lezen zal je je constant afvragen hoe jouw band met je ouders is, hoe jij denkt om te gaan met verlies, met ziekte, wat jij wellicht had gevoeld of had gedaan. Toch is elk proces voor iedereen weer anders.

Ik vind het ontzettend knap hoe Inez van der Vaan woorden heeft kunnen geven aan dit immense verdriet en een heel persoonlijk en intiem deel van haar leven met lezers deelt. Deze verhalen- en dichtbundel krijgt van mij 3 sterren.

(Dit boek ontving ik van Uitgeverij Palmslag, waarvoor dank. Zoals altijd is ook deze recensie een eerlijke beschrijving van mijn ervaring.)